Türkiye’nin kat ettiği aşamaları kaleme aldığı dosya çalışmasında yer alan inşaat, konut, emlak ve gayrimenkul alanındaki değişim bilgilerini sizlere aktarıyoruz.
Nereden nereye geldik?
Günlük koşturmaca içinde makro bir bakış açısı yakalamak kolay değil. Türkiye ekonomisinin ve toplumsal yapısının son 35 yılda nereden nereye geldiğine kısaca bakmak bize bu makro bakış açısını bir ölçüde kazandırabilir.
İnsanlar geçmişi ve belirli tarihsel dönemleri değerlendirirken, önce kendi hayatına ve çevresine bakar. Daha sonra o dönemi bir önceki dönemle karşılaştırır ve gelişmenin hızı ve kapsamı konusunda bir fikre ulaşır.
Ekonomistler ve politikacılar dönemlerin başlıca ekonomik göstergelerini analiz ederek bir sonuca varmaya çalışır. 1980 ile 2015 arasındaki dönemi değerlendiğimizde, bireylerin ve ailelerin hayatlarına yakından baktığımızda aşağıdaki gelişmelerin ortaya çıktığını görürüz:
• 1980’de 1556 dolar olan kişi başına milli gelirimiz 2013 sonunda 10 bin 807 dolara yükseldi.
• 1980 öncesinde beyaz ve elektronik eşyada penetrasyon (sahiplik) oranları düşüktü, örneğin bir otomobile, televizyon cihazına hatta bir otomatik çamaşır makinesine sahip olmak bile lüks sayılırdı. 1980 sonrasında ise bu dayanıklı tüketim eşyaları temel ihtiyaç maddesi olarak görüldü. Sahiplik oranları her geçen yıl biraz daha yükseldi.
• Doktor ve hastane sayısının artması ve sosyal güvenlik sistemlerinin geliştirilmesi sayesinde sağlık hizmetleri iyileşti.
• 1980 öncesinde özellikle büyük sanayi ve yerleşim merkezlerindeki konutların yüzde 20 ile yüzde 40’ı arasındaki bölümü gecekondulardan oluşuyordu. Kırsal kesimde ise kerpiç evler epey yaygındı. 1980 sonrasında kerpiç evler ve gecekondular, kâgir ve betonarme karkas konutlara direnemedi, sayıları zamanla azaldı.
• Eğitim imkânlarından yararlananların sayısı 1980 sonrasında hızla arttı, teknolojiyi geliştirmek için yeni merkezler, teknokentler kuruldu. Motorlu araçların yaygınlaşması, yeni devlet yollarının, otoyolların ve köy yollarının yapımı, ulaşımı kolaylaştırdı, ekonomiyi canlandırdı. Bir zamanlar yalnız yüksek gelirlilerin yararlandıkları uçak yolculuğunun bedeli, şehirlerarası otobüs yolculuğunun fiyatı ile rekabet eder hale geldi.
Toplu konut seferberliği
• 1980 yılında nüfusun yüzde 43.8’ini oluşturan 19.2 milyon kişi kentlerde yaşıyordu. Kentli nüfus 35 yıl içinde 36 milyon kişi artarak 2014’te 55 milyonu aştı.
• Kent merkezlerindeki en çok dört-beş katlı apartman blokları kentlere hücumu karşılamayınca, yeni konut projeleri zorunlu hale geldi.
• 1984 yılında çıkarılan Toplu Konut Yasası’nın sağladığı destekler ile konut inşaatı özellikle 1985’ten sonra hızlandı.
• 1980’de iskân izni alınan daire sayısı 139 bin 207 idi. Bu sayı ekonominin canlanma ve durgunluk dönemlerine göre azalıp, arttı ve 90’lı yıllarda 200 bin ile 350 bin arasında değişti.
• İskân izni alınan daire sayısı 2009’dan sonra 400 binin üstüne çıktı ve 2013’te 729 bin ile rekor kırdı. Bugün yıllık bir milyon sınırını zorluyoruz.
• Dünyanın en büyük konut üreticilerinden biri olduk. Birçok ülkeye sistem ihraç ediyoruz. Arsaların hızla değerlenmesi nedeniyle 1980’de 2.4 olan bina başına daire sayısı 2013’te 6.9’a kadar yükseldi, binalardaki katların sayısı da arttı.
• Son 15 yılda yüksek gelirli aileler, etrafı yüksek duvarlarla çevrilmiş sitelerde yaşamayı tercih etti. Geniş aile tipinden, ortalama dört kişilik çekirdek aileye geçiş süresine rağmen evlerimize sığamaz olduk.
• Dairelerin ortalama genişliği 1980’deki 100 metrekareden her yıl biraz daha artarak 2013’te 144 metrekareye kadar yükseldi. 1980 ile 1995 arasında yapı kooperatifleri aracılığı ile konut edinme yöntemi yaygındı ama sonraki yıllarda bankaların konut kredileri tercih edildi.
• 70’li yıllarda başlayan dış müteahhitlik faaliyeti 1980-2015 döneminde de önemli bir döviz kaynağı oldu. Engineering News Record dergisinin dünyanın en büyük 250 uluslararası müteahhit listesinde 2012 yılında 42 Türk müteahhit vardı.
• Yapı malzemesi üreten sektörler ise dış ticaret fazlası vererek cari açığın azaltılmasına katkıda bulunuyordu. rilemesi cari açığın azaltılmasını engelledi. Ekonominin ve sanayinin teknolojik düzeyinin yükseltilmesi için gerekli olan çalışmalar da yetersiz kalınca cari açık sorunu her yıl biraz daha ağırlaştı.
Faruk Türkoğlu/Para
News
İSTANBUL KONUT PROJELERİ
GÜNDEM
GÜNDEM
GENEL
GENEL
GENEL