Birçok sektöre girdi sağlamasıyla sanayinin yapı taşını oluşturan inşaat demiri ve çelik sektörü, 2000’li yıllardan beri hızla gelişmektedir. Son yıllarda yaşanan ekonomik krizler ve Çin’in eskisi kadar hızlı büyümemesi gibi sebeplerle demir çelik fiyatlarında bir azalma gözlense de 2017 senesinde küresel ekonominin toparlanması ve Çin’de yaşanan gelişmeler ile tekrar fiyatlarda artış yaşanmıştır. Dünya’da yaşanan gelişmeler ülkemizi de yakından ilgilendirmektedir.
Türk çelik üreticileri tekrar hız kazanan sektörle beraber yükselişe geçerken, başta inşaat sektörü olmak üzere, çelik kullanımının fazla olduğu sektörlerde çeşitli zorluklar yaşanmaktadır.
Geçmişte demir çelik dünyasının en büyük ham çelik üreticisi olan Çin, yaklaşık 832 milyon ton üretim (%49,2 pay) ile piyasanın açık ara lideridir. Tüketimde de ilk sırada yer alan Çin’in son yıllardaki büyüme hızının yavaşlaması çeliğe olan talebini azaltmıştır. Bu durum dünyada çelik tüketiminin yatay seyretmesine neden olmuştur.
Çelik üretiminde hammadde olarak kullanılan demir cevherinin % 67 ile en büyük ithalatçısı olan Çin’de çeliğe olan talep azalışı, demir cevheri talebini de azaltmış ve demir cevheri fiyatları da Çin büyümesinin yavaşladığı dönemlerde azalmıştır. Bu dönemde çelik arzının azaltılmaması stoklarda artışa ve şirketlerin ihracata yönelmesine neden olmuş ve hem hammadde f yatlarındaki azalma hem de uluslararası piyasalarda kızışan rekabetle beraber çelik fiyatları düşüş göstermiştir. 2017 yılında ise yaşanan gelişmelerle birlikte başta inşaat demiri olmak üzere çelik fiyatlarında artış yaşanmıştır.
Türkiye’de demir çelik sektörü
Türkiye demir çelik sektöründe önemli bir konumdadır. Dünya’da 8. büyük üretici ve 7. büyük tüketici konumundadır. Aynı şekilde dünyanın en büyük 8. ithalatçısı ve 10. ihracatçısı konumundadır.
En fazla inşaat demiri tüketiliyor
Türkiye’de çelik tüketiminin % 67’si inşaat sektörü tarafından yapılmaktadır ve en çok tüketilen ürün grubu da % 44 ile inşaat demiridir.
Dolayısıyla çelik fiyatlarındaki artıştan en fazla etkilenen sektör Türkiye’de inşaat sektörü olmaktadır. İnşaat sektörünün aksine 2017 yılı, Türk demir-çelik sektörü adına olumlu geçmiştir. 2017 yılında 37,3 milyon ton ile yeni bir üretim rekoru kıran Türkiye’de ihracat önceki seneye göre %7,7 artarak 17,8 milyon tona ulaşmıştır.
Türkiye çelik üretiminde ağırlıklı olarak hurda metal kullanmaktadır. 2016 yılı sonlarında başlayan ve 2017 yılı boyunca devam eden inşaat demiri fiyatlarındaki artışa karşın, hurda metal fiyatlarındaki artışın daha düşük düzeyde olması çelik üreticileri için avantajlı bir durum yaratmıştır. Bu sebeple ihracat değer bazında % 26,4 büyüyerek 11,5 milyar USD’ye ulaşmıştır.
Neden inşaat demiri fiyatı yükselir?
İnşaat demiri fiyatlarının artışında en önemli pay sahibi ülke Çin’dir. Küresel çelik üretiminde % 50 pay sahibi olan, tüketimde de açık ara lider olan Çin’in fiyat artışına sebep olmasının birden fazla sebebi vardır.
1.Çin Büyümesi ve Altyapı Yatırımları
2017 yılında Çin’in ekonomik büyümesi büyüme beklentilerinin üstünde gerçekleşmiştir. Özellikle inşaat ve altyapı yatırımlarının desteklenmesi sonucu inşaat demirine olan talep artmıştır. 2017’de inşaat sektörü Çin’de % 7 büyümüştür.
Ayrıca otomotiv üretimi de % 3,3’lük artış göstermiştir. Çin’in ürettiği çelik ürünleri daha fazla iç pazarda kullanması ile çelik ihracatı % 30 kadar azalmıştır. Çin’de yaşanan talep artışı ve ihracat azalması küresel pazarda çelik fiyatlarının artmasına neden olmuştur.
İnşaat sektörüne olan talebin çok yüksek oluşu inşaatta kullanılan çelik ürünlerin fiyatlarının diğer çelik ürünlerin fiyatlarından hurda metal inşaat demiri daha fazla artmasına neden olmuştur.
2.Çin’de üretime kısıtlamalar
Çin’de yaşanan hava kirliliği problemi ve azalan büyüme hızına bağlı olarak Çin hükümeti ve Çin Demir Çelik Birliği, çelik üretiminin azaltılması yönünde karar almışlardır. 2016 yılında 1,2 milyar ton olan üretim kapasitesinin 2020 yılına kadar 165 milyon tonun üzerinde düşürülmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, Çin hükümeti kış aylarında hava kirliliğini azaltmak için bazı bölgelerdeki kapasiteyi Ekim 2017’den Mart 2018’e kadar % 50’ye indirmiştir. Üretimdeki kısıtlamalar ve kısıtlamaların süreceği beklentisiyle çelik f yatlarında artış yaşanmaktadır.
3.Küresel Ekonominin Güçlenmesi
ABD başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin ekonomilerinin 2017’de güç kazanmasıyla beraber, sanayi üretimleri de artış göstermiştir. ABD’de yaşanan faiz artırımları sonucu TL’nin USD karşısında değer kaybetmesi çelik fiyatlarının TL cinsinden daha da değerlenmesine ve inşaat demiri fiyatlarının bir hayli artmasına sebep olmuştur.
4. İthal Ürünlere Gümrük Vergisi İndirimi
İnşaat demiri fiyatlarının hızlı artışı sebebiyle, ithal inşaat demiri vergisi Temmuz 2017’de % 30’dan % 10 seviyesine indirilmiştir. Ocak 2018 itibariyle verginin % 0 olmasına karşın inşaat demiri fiyatlarında bir düşüş gözlenmemektedir.
Hem temmuz ayından itibaren TL’nin USD karşısındaki değer kaybının artması, hem de yerli üreticinin ürünlerini daha yüksek kar marjıyla ihraç etmeyi tercih etmesi, inşaat demiri fiyatlarının düşmesinin önünde engel olmuştur.
Konuyla ilgili daha önce Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Başkanı Fuat Tosyalı geçici bir KDV indiriminin hem çelik üreticileri hem de inşaat sektörü tarafından daha uygun olacağını belirtmiştir.
İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu Başkanı Tahir Tellioğlu ise ihracata kısmi % 20 vergi getirilmesi ile yurt içindeki fiyat ortalamasının dengede tutulabileceği görüşündedir.
5. ABD’nin ek Gümrük Vergisi Açıklaması
1 Mart 2018’de ABD başkanı Trump’ın yaptığı açıklamayla, ABD’nin ithal çelik ürünler için % 25 ek gümrük vergisi getirilmesi gündeme gelmiştir. Dünyanın en büyük çelik ithalatçısı konumundaki ABD’nin bu açıklamasıyla beraber oluşan çelik fiyatlarındaki artış beklentisiyle Londra Metal Borsası’ndaki hurda metal ve inşaat demiri endeksleri yukarı yönde ivmelenmiş ve aynı gün yaklaşık % 6 değer kazanmıştır.
Gelecekte neler bekleniyor?
Çin çelik üretim kapasitesini 2020 yılına kadar azaltmayı planlamaktadır. Bunun yanı sıra küresel ekonominin güçlenmesiyle beraber inşaat ve altyapı yatırımları ile çeliğe olan talebin artacağı düşünülmektedir. 2018 yılında Çin hariç diğer ülkelerde çeliğe talebin %3 artması beklenmektedir.
Hem dünyada talebin artması hem Çin’den kaynaklı arzın azalması çelik fiyatlarını artırıcı yönde etki yapsa da ABD’nin ithalatı kısıtlamasıyla demir çelik pazarının daralması ve fiyatların gelecekte bir miktar düşmesi beklenmektedir.
Türk demir-çelik sektörünün ileri gelenleri, Türkiye’de fiyatların dünya piyasa fiyatlarının altında olduğunu, gümrük vergisindeki artışın Türkiye’deki uzun çelik ürün ihracatı yapan firmaları olumsuz etkileyeceğini belirtmektedirler.
Çağrı Kaan-BTSO Ekonomi Dergisi
News
